Recycling van elektronisch afval: The Good, the Bad and the Ugly

Recycling wordt gezien als het wondermiddel om deze groeiende afvalstroom aan te pakken. Dit wordt ook weerspiegeld in de trend binnen de sector om  het gebruik van gerecyclede materialen op te nemen als verantwoorde inkoopstrategieën. Een voordeel van gerecycled materiaal is dat het vaak minder CO2 verbruikt dan nieuw gewonnen materiaal. De toeleveringsketen van gerecycled materiaal kan echter ook serieuze  sociale en milieurisico’s met zich meebrengen.

In de huidige situatie komen er bij onjuist beheer van e-waste elk jaar allerlei schadelijke verontreinigende stoffen in het milieu terecht, van kwik tot plastic. Gevaarlijke ontmantelingspraktijken brengen verschillende gezondheidsrisico’s met zich mee voor afvalverwerkers, variërend van sneeën en andere verwondingen tot mogelijk dodelijke chemische vergiftiging. En dan hebben we het nog niet eens over de kinderarbeid, die helaas veel voorkomt in informele toeleveringsketens van elektronisch afval. Volgens onze bronnen ter plaatse in Ghana bestaat kinderarbeid uit 1% tot 15% van de totale beroepsbevolking die betrokken is bij het informele verzamelen van afval in het land.

Is Europa beter als het gaat om e-waste management?

Europa genereert de grootste hoeveelheid e-afval per persoon, met een gemiddelde van 17,6 kg per inwoner op het continent. In de EU zijn bedrijven wettelijk verplicht e-waste fees te betalen voor de producten die ze op de markt brengen. Dit zou in theorie de verantwoorde inzameling en recycling van hun producten moeten financieren. Helaas lost dit het probleem niet op. Op papier heeft Europa misschien de hoogste formele inzamel- en recyclingpercentages ter wereld. Maar dat is niet iets om trots op te zijn wanneer we niet weten hoe 60% van het geproduceerde e-waste van het continent wordt ingezameld en gerecycled, als het überhaupt al wordt ingezameld en gerecycled.

Waar gaat die overige 60% naartoe?

De gegevens hierover geven geen uitsluitsel. Maar we weten dat elektronica vaak een tweede leven krijgt in lage- en middeninkomenslanden waar gebruikers zich geen nieuwe apparaten kunnen veroorloven. Dit is een goede zaak omdat het hergebruik van deze producten de levensduur verlengt en leidt tot minder vraag naar grondstoffen en minder CO2-uitstoot. Maar omdat de resterende levensduur van tweedehands elektronica korter is, krijgen deze landen te maken met relatief grotere hoeveelheden e-waste in vergelijking met elektronicagebruikers in de EU.

Het probleem wordt nog complexer omdat deze landen niet over de infrastructuur beschikken om de giftige e-waste op verantwoorde wijze te recyclen. Bijna 30% van het e-waste dat in 2022 wereldwijd werd geproduceerd, werd gerecycled door de informele sector in deze landen, wat neerkomt op 18 megaton e-waste.

Ironisch genoeg dragen de bedrijven die deze producten maken hier helemaal niet bij aan verantwoorde inzamel- en recyclingpraktijken. Dit moet veranderen. Het is hoog tijd dat bedrijven in de hele sector actief investeren in verantwoorde recycling in de landen waar hun producten het einde van hun levensduur bereiken.

Hoe doen we dit? Zijn informele afvalinzamelaars het probleem?

Nee, informele afvalinzamelaars zijn niet het probleem. We moeten erkennen dat kleinschalige recycling een essentiële rol speelt, niet alleen voor de wereldwijde terugwinning van materialen, maar ook vanuit het oogpunt van menselijke ontwikkeling.

Volgens een WHO-rapport uit 2021 zijn wereldwijd tussen de 12,5 en 56 miljoen mensen afhankelijk van informele recycling. Vaak voorziet kleinschalige recycling in hun levensonderhoud in gebieden waar mensen weinig alternatieve economische mogelijkheden hebben. Bovendien dragen afvalinzamelaars bij aan circulariteit en hergebruik van materialen in gebieden waar formele inzameling en recycling bijna niet bestaat. In Ghana bijvoorbeeld wordt 95% van het e-waste informeel ingezameld, terwijl de formele inzameling minder dan 1% bedraagt.

Informele afvalinzamelaars helpen hun werk veiliger te doen en er een fatsoenlijk inkomen mee te verdienen, is een eerlijke manier van werken. Daarom werkt Fairphone  de komende vier jaar samen met onze e-waste compensatie partner Argo360,  de Greater Accra Scrap Dealer Association en Green Advocacy Ghana, om precies dat te doen:

• Inkomen verhogen: Afvalverzamelaars in Ghana verdienen minder dan 40% van een leefbaar inkomen. Dit betekent dat het inkomen van afvalverzamelaars onvoldoende is om te voorzien in de basisbehoeften van hun gezin, zoals voedsel, huisvesting, kleding, onderwijs of gezondheidszorg. Dit brengt grote sociale risico’s met zich mee, waaronder kinderarbeid.
• Arbeidsomstandigheden verbeteren: E-waste compensaties zorgen ervoor dat het gevaarlijkste werk van het ontmantelen van e-waste op een verantwoorde manier gebeurt. In de toekomst willen we echter ook de omstandigheden verbeteren voor de afvalverzamelaars die het e-waste verzamelen, vervoeren en opslaan, voordat het bij onze partner voor e-wastecompensatie terechtkomt.
• Lokale recycling capaciteit opbouwen: Door samen te werken met recyclingbedrijven en hun praktijken te verbeteren, kan meer e-waste op verantwoorde wijze in het land zelf worden gerecycled, waardoor het minder vaak nodig is e-waste naar Europa te vervoeren voor verantwoorde recycling. Dit zorgt voor meer banen en meer inkomsten ter plaatse en stimuleert de lokale economie.

(Dit project wordt ondersteund door het Sociaal Duurzaamheidsfonds, als onderdeel van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken).

Fairphone gaat e-waste al tegen door ervoor te zorgen dat al onze flagship producten e-waste neutraal zijn. Daarom promoten we ook ons hergebruik- en recyclingprogramma en werken we waar mogelijk samen met e-waste races. Via onze e-waste compensaties zorgen we ervoor dat gevaarlijk e-waste op verantwoorde wijze wordt ingezameld, ontmanteld en gerecycled. Met deze nieuwste samenwerking met Argo360, de Greater Accra Scrap Dealer Association en Green Advocacy Ghana komen we op voor de informele afvalinzameling community.

De vraag is, hoeveel andere bedrijven zijn bereid om hetzelfde te doen?

Lisa Minère, Project Manager Fair Mining bij Fairphone